به گزارش روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج مرکز گیلان، اولین دورهمی سراجی‌های گیلان، ویژه برنامه سالروز شهادت شهید سید مرتضی آوینی با عنوان «ما و شهید آوینی»، عصر امروز در سالن ایثار و شهادت بنیاد شهید و امور ایثارگران رشت برگزار شد.
“مجید رحمانی”، از پژوهشگران تاریخ معاصر گیلان در این برنامه به طرح موضوع هنر انقلاب اسلامی در آثار شهید مرتضی آوینی پرداخت و گفت: انقلاب اسلامی در یک مسیر تمدنی قرار گرفته است اما چند سالی است در مسیر دولت اسلامی آن در جا می زنیم. اگر به انقلاب برگردیم می بینیم که انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی بوده و از کم تلفات ترین انقلاب‌ها بوده است.
وی با بیان اینکه هنر یکی از ابزارهای فرهنگ است و انقلابی که نگاه آن به ارزش های دینی و الهی است در مقابل دوره فرهنگی پهلوی قرار گرفته است، گفت: هنر دوره پهلوی سه رویکرد دارد که یکی از این رویکردها، رویکرد سرگرمی و ابتذال بود که آثار اسفناکی بر جامعه داشت و یکی از اعتراضات مردم به وضعیت هنر بود. نوع دوم هنر قبل از انقلاب، هنر روشنفکری و هنر برای هنر بود. نمونه آن در جشن شیراز دیده شد. رویکرد سوم هنری قبل از انقلاب در جریان های چپ دیده می شود که در اشعار و آثار مکتوب آن دوره وجود دارد.
این پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: هنر انقلاب اسلامی را باید در منظومه‌ی فکری امامین انقلاب ببینیم. در روز دوازدهم بهمن، امام تکلیف را مشخص می کند و می فرمایند ما با سینما مخالف نیستیم ما با فساد مخالفیم. تعداد بیانات امام درباره هنر کم است اما همین ها بسیار عمیق و راهگشاست.
وجه تمایز هنر انقلاب اسلامی
وی تأکید کرد: یک وجه تمایز هنر انقلاب اسلامی با هنر پیش از انقلاب، تأکید بر محتواست و هنری است که به دنبال نجات انسان از سرگردانی بوده است. هنری است که جنبه های مختلف زندگی انسان را در بر می گیرد و تک بعدی نیست. هنر انقلاب اسلامی تنها هنر نیست بلکه تلفیق اندیشه و هنر است و کار هنری که در آن جهان بینی نداشته باشد رابطه ای با هنر انقلاب اسلامی ندارد.
اینکه هنر سیاسی نیست یک بلوف بزرگ است
این پژوهشگر تاریخ معاصر افزود: اینکه می گویند هنر سیاسی نیست یک بلوف بزرگ است. حتی هنرمندان پوچ گرا هم یک ایده و ایدئولوژی دارد و هنرمند بدون ایده و باور نداریم. انقلاب اسلامی نجابت را به هنر ایران برگرداند. گنجینه معرفتی و دینی را با هنر پیوند داد. ما در دوران طاغوت عموما با هنری سر و کار داشتیم که در ضدیت با دین بود.
رحمانی با اشاره به تحول شهید مرتضی آوینی در نتیجه قرار گرفتن در جریان انقلاب اسلامی ادامه داد: تحول فردی شهید آوینی فردی نبود بلکه آوینی تمام تلاش خود را می کند تا همه مردم را با این نگاه و زاویه دید آشنا کند. شهید آوینی فهمید که در کجای تاریخ قرار دارد. شما می بینید که شهید آوینی از بیرون همه چیز را می بینید. شهید آوینی درک عمیقی از حقیقت داشت و بیشتر هنرمندها درگیر واقعیت ها هستند اما حقیقت بالاتر از واقعیت است.
وی گفت: شهید آوینی برخی از آثار و نقاشی های خود را آتش می زند. از سال ۴۴ تا ۵۷ در دانشکده هنرهای زیبا شده است اما بعد از آشنایی با امام همه آثار خود در این دوره را به آتش می کشد و می گوید هر چه کرده بودم برای نفس خودم بود.
شهید آوینی از مرز یک مستندساز تا مرز یک متفکر ارتقا پیدا می کند
این پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: شهید آوینی از یک راه طی شده با ما صحبت می کند و کسی نیست که از یک راه ندیده به مخاطبان خود بگوید. چرا شهید آوینی تهرانیزه نیست؟ شهید آوینی محرومیت ها را در شهرستان ها دیده و درک کرده است و بعد درباره آن ها مستند ساخته است. او از مرز یک مستندساز تا مرز یک متفکر ارتقا پیدا می کند.
شهید آوینی؛ پیشتاز در جهاد تبیین
وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی، آوینی را دگرگون کرد و شهید آوینی تلاش کرد دِین خود را با دگرگون کردن هنر انقلاب ادا کند، تصریح کرد: قالبی که شهید آوینی در تولید مستند به کار می برد متفاوت است. شهید آوینی تلاش کرده است یک افق را نشان دهد. شهید آوینی، یا در حال نقد وضع موجود است یا در حال نشان دادن افق و دور نما و چشم انداز. یعنی هم از آرمان ها و باورها می گوید و هم به مسائل و مشکلات مردم می پردازد. ما در انقلاب اسلامی، اوج هنر انقلاب اسلامی را شاهد هستیم. شهید آوینی قبل از انقلاب شعر و نقاشی داشته است اما بعد از انقلاب پیشتاز جهاد تبیین می شود.
رحمانی با تأکید بر مطالعه کتاب های آینه جادو برای شناخت نگاه شهید آوینی در حوزه هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: شاهکار شهید آوینی در فیلم ها و مستندهایش است. شهید آوینی مجموعه مستندهای مختلفی را تولید می کند. مستند روایت فتح، ۵ مجموعه متفاوت است. شهید آوینی در حال ساخت قسمت هفتم مجموعه شهری در آسمان روایت فتح بوده است که به شهادت رسیدند. بعد از شهادت ایشان است که همه متوجه می شوند که این تنها مجموعه ای در صدا و سیما بوده است که تیتراژ نداشته و نام عوامل برنامه در ابتدا و انتهای برنامه نیست.
در یک جنگ شناختی و ترکیبی به سر می بریم
رحمانی با بیان اینکه ما در یک جنگ شناختی و ترکیبی به سر می بریم ادامه داد: در زمانه سیاه‌نمایی و وارونه نمایی هستیم و ضرورت گفتن از آوینی امروز دو صد چندان است. ما در شرایطی هستیم که بسیاری از هنرمندان شاخص و صاحب سبک انقلاب اسلامی را از دست داده ایم. امروز هنرمند صاحب سبک کم داریم. برای انقلاب باید سبک و سیاقی پیدا کنیم که بتوانیم بر مخاطب اثرگذار باشیم.
وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی داعیه جهانی دارد،خاطرنشان کرد: ما نباید به کارهای خودمان قانع باشیم. گیلان به اندازه ای ظرفیت تاریخی دارد که بتوانیم حرف جهانی بزنیم. باید معادلات را کنار بگذاریم. گیر کارهای ما این است که تنها در حال تکرار هستیم. یک احمدعلی راغب می آید که سال‌های سال از آثار او استفاده می کنیم اما نتوانستیم جایگزین های مناسب برای ایشان پیدا کنیم.
“علیرضا زادبر” پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در این مراسم با بیان اینکه آوینی هیچ فرقی با دیگران نداشت گفت: اینکه آوینی از کامران تبدیل به سید مرتضی می شود این است که یک تحولی در او رخ داده است که مربوط به تحول عمومی جامعه است. عده ای می گویند شهدا تربیت شده زمان شاه بوده اند، این جمله در ظاهر درست است؛ بسیاری از شهدا اصلا اهل نماز شب نبودند بلکه در اثر انقلاب اسلامی تحولی در افراد ایجاد شد اما این تحول درجه ای داشت. یک نفر در حوزه تفکر دچار تحول شد که می شود شهید آوینی.
آوینی تحت تأثیر تفکر امام و قرائت امام خمینی از اسلام است
وی افزود: تفسیرها از اسلام مهم بود و اینکه کدام تفسیر از اسلام را داشته باشیم. دو روحانی در حرم به شهادت می رسند؛ تفاسیر اهل تشیع را ببینید. آوینی تحت تأثیر تفکر امام و قرائت امام خمینی(ره) از اسلام است. بازرگان هم از اسلام قرائت داشت اما آوینی تحت تأثیر قرائت امام بود و این همان چیزی است که در مدیران کل وجود نداشت.
اینکه رشتی ها چه بلایی بر سر انگلیس و روس آوردند، ناگفته مانده/ “آوینی” ذهنیت تاریخی داشت
این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران ادامه داد: امتیاز آوینی به تکنیک نبود بلکه به نگاهش بود. ما باید انقلاب و رنسانی انجام دهیم. این انقلاب برای برگرداندن اندیشه ای است که در گوشه ای قرار گرفته است و این کار با هنرمندان است. آوینی مخاطب شناس بود. ما باید اندیشه‌ی آوینی را بشناسیم که اندیشه او قرائت امام خمینی(ره) از اسلام بود. آوینی اگر روحانی و پاسدار هم می شد همین بود و بر روی اندیشه امام کار می کرد.
زادبر گفت: آوینی از اندیشه امام به دو کل رسید و آن دو کل این بود که ایران قبل از انقلاب در حوزه عدالت، اندیشه شکست خورده است. آوینی برای پول کار نمی کرد اما بسیاری از هنرمندان امروز برای پول کار می کنند از هر طرفی به آنها پول برسد برای همان طرف کار می کنند.
وی ادامه داد: یک کلیت دوم در اندیشه آوینی ایجاد می شود و آن فهم آوینی از انقلاب اسلامی است و ما به این دو کل با همدیگر نیاز داریم.
این پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: چرا امروز به این وضعیت فرهنگی در رشت رسیده ایم که در یک مسیر چند کیلومتری چند فروشگاه لوازم نگهداری سگ وجود دارد؟ چون نگفته اند که رشتی ها چه بلایی بر سر انگلیس و روس آوردند. تفاوت آوینی با جلال و شریعتی این بود که شریعتی تاریخ نمی دانست. جلال هم در تاریخ دست و پا می زد. جلال تلاش می کرد بیشتر پایبند به تاریخ باشد اما آوینی ذهنیت تاریخی داشت. شما اگر مفهوم استقلال، آزادی و عدالت را متوجه شوید باید از دوره فتحلی شاه تا ۵۷ و از ۵۷ تا امروز را با هم مقایسه کنید. آن وقت متوجه می شوید که اوضاع خوب است یا آنقدر هم بد نیست ولی اگر فقط از ۵۷ تا امروز را ببینید تصور می کنید که اوضاع بد و سیاه است.
زادبر با بیان اینکه ما برای اینکه تولید هنری خوبی در تراز آوینی داشته باشیم نیاز به ذهینت تاریخی داریم، تصریح کرد: شما آثار آوینی را ببنید. کدام اثر از ذهنیت تاریخ به دور است. تمام این آثار دارای ذهنیت تاریخی است. آوینی در آثار تاریخ عاشورا را به خوبی می شناسد. شما باید تاریخ اسلام را بخوانید. تاریخ اسلام را از شروع حرکت پیامبر(ص) تا ظهور را بخوانید. بعد ذهیت تاریخ در آثار شما می آید. اگر می خواهید آوینی در آثار شما به شما کمک کند به دنبال ذهنیت تاریخی باشید.
این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی تاکید کرد: دومین ذهنیت تاریخی آوینی، شناخت تمدن غرب است. پس بروید تمدن غرب را هم بخوانید. آوینی تمدن غرب را می شناخت. در عین حالی که تاریخ اسلام را می خوانید تاریخ تمدن غرب را بخوانید.
امروز جنگ ما با ارتش و موشک آمریکا نیست، ما با تمدن و اندیشه غرب می جنگیم
وی افزود: امروز جنگ ما با ارتش و موشک آمریکا نیست، ما با تمدن و اندیشه غرب می جنگیم. تمدن و اندیشه غرب را باید بدانید چیست. بدون شناخت نمی توانید با اندیشه غرب جنگ کنید. آوینی تک تیراندازی در عرصه هنر بود. شما هم باید تک تیرانداز باشید. شما یک “سلام فرمانده” می سازید که این اثرگذاری زیاد را دارد.
زادبر گفت: سومین ذهینت تاریخی، تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر است. کلید واژه رهبری در سه سخنرانی اخیر با مثال های تاریخی است. آقا می فرمایند جهاد تبیین قطعی و فوری است. اگر می خواهیم در آثار و نقد و نگاه ما به جامعه و مسئولان درست عمل کنیم باید ذهنیت تاریخی درستی داشته باشیم.
همچنین در بخشی از این برنامه، مرتضی عابدپور لنگرودی، از شاعران گیلانی، اشعاری درباره فتنه‌های دوران انقلاب اسلامی ایراد کرد.
رونمایی از سایت سراجی‌ها یکی از برنامه‌های جانبی این مراسم بود. این تارنمای اطلاع رسانی جهت انتشار اخبار سازمان فضای مجازی سراج گیلان راه‌اندازی شده است.
در پایان این مراسم و بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء، حاضرین در فضایی صمیمانه روزه خود را افطار نمودند.
